काठमाडौँ ।आज आषाढ शुक्ल एकादशीका अवसरमा घरघरमा तुलसीको बिरुवा मोठमा सारेर विशेष पूजा आराधना सुरु गरिएको छ । आजदेखि चार महिनासम्म विशेष विधिपूर्वक गरिने यो पूजालाई चतुर्मास व्रत पनि भनिन्छ । सनातन वैदिक परम्पराअनुसार तुलसीलाई भगवान् विष्णुको प्रतीक मानिन्छ र आजको दिनलाई हरिशयनी एकादशी भनिन्छ ।
धर्मशास्त्रविद् तथा नेपाल पञ्चाङ्ग निर्णायक विकास समितिका सदस्य प्रा. डा. देवमणि भट्टराईका अनुसार, आजदेखि कार्तिक शुक्ल एकादशीसम्म भगवान् विष्णु क्षीरसागरमा शयन गर्नुहुने भएकाले यो अवधि चतुर्मासको रूपमा मनाइन्छ ।
एक वर्षमा पर्ने २४ एकादशीमध्ये चतुर्मास अवधिमा पर्ने आठ एकादशी विशेष महत्वपूर्ण मानिन्छन् । सबै एकादशीमा फलाहार गरेर व्रत बस्न नसक्नेहरूका लागि हरिशयनी एकादशी र हरिबोधिनी एकादशी विशेष दिनका रूपमा व्रत बस्ने चलन छ ।
आज बिहानैदेखि राजधानीको बूढानीलकण्ठ, चार नारायण मन्दिरलगायत देशभरका विष्णु मन्दिरमा भक्तजनको उल्लेखनीय सहभागिता देखिएको छ । एकादशीको दिन विशेषगरी चामल परित्याग गरेर फलाहार, रोटी, ढिँडो आदि खाने परम्परा रहेको छ ।
वैज्ञानिक दृष्टिकोणले पनि तुलसी बिरुवाले अधिक अक्सिजन उत्पादन गर्ने र विभिन्न रोगहरूसँग लड्न सहयोग गर्ने पुष्टि भएको छ । तुलसीको मोठ भएका स्थानमा रोग सर्ने कीटाणु नआउने विश्वास गरिन्छ भने वास्तु दोष हटाउन पनि तुलसीको विशेष महत्व छ ।
चार महिना पूजा गरिएको तुलसीको कार्तिक शुक्ल एकादशीका दिन दामोदरसँग वैदिक विधिअनुसार विवाह गराइन्छ । त्यसपछि अग्निस्थापनासहित चतुर्मास व्रतको उद्यापन हवनमार्फत गरिन्छ ।
